Halk ekmek gerçeğini anlattı!

Yenişafak Gazetesi'nde makalesi yayımlanan Av. Murat Türkyılmaz'ın tespitlerini ve Halk Ekmek gerçeğini bizde okurlarımızla paylaşıyoruz.

İşte Av.Murat Türkyılmaz'ın kaleminden Halk Ekmek Gerçeği:

Halk Ekmek büfelerinde oluşan kuyrukların sebebi nedir? Ekmek arz kapasitesinde sorun olmayan bir işletme, kendi ürünü için kuyrukta bekleyen insanları kamuoyuyla paylaşarak ticari itibarına niçin zarar vermeyi tercih etmektedir? Uzunca bir süredir kamuoyunu meşgul eden “ekmek kuyrukları” başlıklı tartışmaları anlamak bakımından, bu soruların cevaplandırılması gerekmektedir.

Erdemli mallar kategorisinde kabul edilen ekmek üretiminde belediyeleştirme kısmi olabileceği gibi tekelci bir anlayışıyla da uygulanabilmektedir. İstanbul, Ankara, İzmir, Adana gibi şehirlerde “kısmi belediyeleştirme” örneği olarak belediyeler, kendi üretim tesislerinde uygun fiyata “Halk Ekmek” üreterek hem ekmek piyasasını dengelemekte hem de alt gelir gruplarına ekmek üzerinden gelir transferi sağlamaktadır.

Ekmeğin Türk insanının hayatında vazgeçilmez bir tüketim ürünü olmasına kayıtsız kalamayan İstanbul yönetimi, ekonomi şartlarını da dikkate alarak 1971’de Halk Ekmek üretim tesisi kurma çalışmalarına başlar. Gümrük ve montaj sorunları sebebiyle üretime ancak 1978’de geçilir. Halk ekmeğin kuruluş amacı “ekmeğin, daha iyi standartlarda uygun fiyata arz edilmesi ve fiyat istikrarının sağlanması”dır. Ekmek üretimi dışında, piyasaya yenilikler getirme ve rekabeti güçlendirme anlamında da Halk Ekmek öncü işler yapmıştır. Pek çok çeşitte ekmek üretimi yapan Halk Ekmek; 1999 yılında Türkiye’de ilk kez “glütensiz, düşük proteinli, özel diyet nişasta ekmeği”ni üreterek ürün yelpazesini, sosyal ihtiyaçlara göre yenileyebilen bir başarı ortaya koymuştur.
GÜNDE 2,5 MİLYON EKMEĞE KADAR ÜRETİM KAPASİTESİ
Günde ortalama 25 bin ekmek üreten Halk Ekmek, 1994 seçimleri sonrası Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın belediye başkanlığı döneminde, ilk etapta kapasitesini “günlük 300 bin ekmeğe” çıkarmış, ürünlerini de çeşitlendirmiştir. Yeni açılan tesisler ile Halk Ekmek bugün Edirnekapı’da 7, Cevizli’de 4 ve Cebeci’de 5 olmak üzere toplam 16 üretim hattına sahiptir. Bu hatların 12’sinde normal ekmek çıkarılmakta, geriye kalan 4’ünde ise Akdeniz ekmeği, altın çörek, kurabiye, sokak simidi, bebe bisküvisi gibi 51 farklı ürün üretilmektedir.

Halk Ekmek fazla mesai uygulaması ile günde toplam 2,5 milyon ekmek üretim kapasitesine sahip büyük bir organizasyondur. Normal ekmek üretiminde; 2014 yılında günde 1,7 milyon, 2016 yılında 2,1 milyon, 2018 yılında ise 1 milyon 800 binlik bir kapasiteye ulaşmıştır. 2019 yılına kadar günlük ekmek kapasitesi -gelen talep ve ihtiyaca göre değişiklik göstermekle birlikte- 1 milyon 500 bin ile 2 milyon arasında seyretmektedir.

Halk Ekmek şirketinin resmî web sitesine girildiğinde, ekmek üretim kapasitesinin (250 gr. normal ekmek baz alınarak) 14 üretim hattında günlük 1 milyon 800 bin olduğu görülmektedir. (Bu bilgiye ait web sitesi görsellerinin sosyal medyada paylaşılmasından sonra Halk Ekmek yönetimi web sitesi bilgilerini güncelleyerek, günlük kapasiteyi 1.500.000 olarak değiştirmiştir!)

HALK EKMEK BÜFELERİNDE NEDEN KUYRUK VAR?
Halk Ekmek Genel Müdürü Okan Gedik yakın zamandaki mülakatında, vatandaştan gelen ekmek talebinin 1 milyon 600 bin civarında olduğunu beyan etmiştir. Halk Ekmek’in web sitesinde ifade edilen 1 milyon 800 binlik kapasiteyi dikkate aldığımızda, talebin karşılanmaması için hiçbir neden yoktur. O halde Halk Ekmek büfelerinde oluşan kuyrukların sebebi nedir? Ekmek arz kapasitesinde sorun olmayan bir işletme, kendi ürünü için kuyrukta bekleyen insanları kamuoyuyla paylaşarak ticari itibarına niçin zarar vermeyi tercih etmektedir?

Uzunca bir süredir kamuoyunu meşgul eden “ekmek kuyrukları” başlıklı tartışmaları anlamak bakımından, bu soruların cevaplandırılması gerekmektedir. Cevaplanması gereken bir diğer soru da, mobil ekmek büfelerinin faaliyete alındığı bir yıl önceki lansman programında, yine Halk Ekmek Genel Müdürü Okan Gedik’in, günde 1 milyon 400 bin ekmek ürettiklerine dair beyanına ilişkindir. İddia edildiği gibi gelen yoğun ekmek talebine rağmen, üretim kapasitesinin artırılmamasını nasıl açıklamak gerekir?

“Bir yıl önce hizmete giren 50’nin üzerinde mobil Halk Ekmek büfesinin, ekmek kuyruklarının oluştuğu noktalara neden destek vermediği; bu kadar basit bir çözümün niçin kullanılmadığı” şeklindeki soru işaretleri de herkesin aklında bir “acaba” oluşturmaktadır.

EKMEK YERİNE SİYASET ÜRETİM MOTİVASYONU
Aslında bu tartışmaların kaynağında İBB’de bürokrasinin siyasallaşması olarak tanımlayabileceğimiz yeni bir neden yatmaktadır. Şöyle ki: Halk Ekmek şirketinde, kamuoyunda genel müdürden daha çok konuşan ve açıklamalarda bulunan Yönetim Kurulu Başkan Vekili Özgen Nama’nın sosyal medya biyografisine baktığınızda CHP kimliğini açıkça ifade ettiği görülecektir. Daha da ötesi bu ismin açık kaynaklardan yapmış olduğu sosyal paylaşımlar ve açıklamaları incelendiğinde yukarıda ifade ettiğimiz cevapsız sorular üzerinden ekmek değil “siyaset” üretim motivasyonuyla hareket edildiği açıkça görülmektedir. Bu tutumun, kamusal görevlerin gerektirdiği ağırlığı hafifleten ve ekmek gibi bir değeri siyasi istismar aracına dönüştüren etik bir sorun olduğu aşikârdır.

Yine kamuoyunda, özellikle belirli siyasi odaklar tarafından dijital mecralarda çokça dillendirilen, “Halk Ekmek hizmetlerinin AK Parti meclis gurubu tarafından engellendiği” iddiasının da değerlendirilmesi gerekmektedir. Kesin olarak söyleyebiliriz ki, bugüne kadar İBB Meclisi’ne, Halk Ekmek’i ilgilendiren sadece tek bir teklif gelmiş ve bu teklif de oy birliği ile kabul edilmiştir. İBB Meclisi’nin 14.01.2021 tarihinde 121 nolu karar ile “142 adet yeni nokta için büfe yerlerinin Halk Ekmek’e tahsisi” talebi kabul edilerek bu büfelerin şehit yakınları, gaziler, dul ve yetimler ve yüzde 40 ve üzeri oranda engelliler için tahsis edilmesine karar verilmiştir. Ayrıca mevcutta faaliyet gösteren 117 büfenin sözleşmelerinin yenilenmesine, halkın ekmeğe ulaşımının kolaylaştırılması amacıyla bütün bakkallara halk ekmek satış yetkisinin verilmesine tüm partilerin ittifakıyla evet denilmiştir. İlginç olan, oy birliği ile geçen söz konusu karara rağmen, kamuoyunda AK Parti halk ekmeği engelliyor algısının oluşturulabilmesidir.

DÜŞÜK KAPASİTELİ ÜRETİM, DAĞITIMDA AKSAKLIK
Ekmek kuyruklarının artmasının temel nedeni, ekmek arzının yetersizliğine sebep olacak şekilde “düşük kapasitede üretim” yapılması ve dağıtım ağlarında yaşanan sorunlardır. Spekülasyon ve manipülasyon yüzünden dolarize olmuş ekonomi neticesinde oluşan enflasyonist baskının insanları halk ekmeğe yönlendirdiği doğrudur. Fakat ekmek kuyruklarının oluşmasına neden olan asıl mesele; ekmek arzının yetersizliği ve dağıtımı konusunda yaşanan idari zafiyettir.

Halk Ekmek Genel Müdürü’nün ifadesine göre İBB Meclis kararıyla verilen 142 adet yeni ekmek büfesinin 1 yıldır sadece 57 tanesi devreye alınmıştır. Ekmek kuyrukları görüntülerinin bu kadar artmasına rağmen sorunu büyük ölçüde çözecek olan 85 adet yeni büfenin neden hâlâ açılmadığı; yine meclis kararıyla verilen yetkiye rağmen bakkallarda halk ekmek dağıtımının neden yapılmadığı soruları da cevap beklemektedir.

Halk Ekmek kuyruklarında bekleyen hemşehrilerimiz aslında tezgâhta var olan ekmeğin dağıtımını değil, tezgâha zamanında gelmesi gereken fakat gelmeyen ekmeklerin dağıtımını beklemektedir. Bunun nedeni de maalesef Halk Ekmek A.Ş.’nin ekmek arzını yönetememesi ve ekmek dağıtım ağında yaşanan sorunlardır. Üzülerek ifade edelim ki bu durum, ekmek gibi kutsal bir değeri siyasetin malzemesi haline getirirken karda kışta ekmek bekleyen insanlarımıza yapılmış büyük bir haksızlık olarak vicdanları yaralamaktadır. Yenişafak