Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği Doç. Dr. Serap GENCER

ANTİBİYOTİK KULLANIMI

Antibiyotik Nedir?

    Antibiyotikler, bakterilerin neden oldukları enfeksiyonların tedavisinde kullanılan ilaçlar olarak tanımlanmaktadır.

Antibiyotikler Ne Zaman Kullanılmalıdır?

    Antibiyotikler, soğuk algınlığı veya grip gibi virüslerin yol açtığı enfeksiyonlarda etkili değildir. Antibiyotikler sadece bakteriyel enfeksiyonlara karşı etki göstermektedir. Doğru tanı ile antibiyotik kullanımına gerek olup olmadığına doktor karar vermelidir. Sadece doktor tarafından reçete edilen antibiyotikler kullanılmalıdır.

Ateşli Hastalıklarda Antibiyotik Kullanılmalı Mıdır?

    Hayır. Antibiyotikler, “ateş düşürücü, kırgınlık giderici, ağrı kesici ilaçlar” değildir. Ateş, vücutta bulunan bir enfeksiyonun göstergesi olabilir fakat her enfeksiyon bakteriyel değildir ve bu durumlarda antibiyotikler etkisizdir. Antibiyotikler mutlaka hekim önerisiyle kullanılması tavsiye edilmektedir.

Soğuk Algınlığı ve Grip Tedavisi İçin Antibiyotik Kullanımı Doğru Mudur?

    Hayır. Antibiyotikler soğuk algınlığı veya gripte yararlı değildir. Soğuk algınlığı ve grip benzeri hastalıklar virüslerin yol açtığı enfeksiyonlardır. Antibiyotikler virüslerin kişiden kişiye bulaşmasını engellememektedir.

Bakteriyel Bir Enfeksiyona Karşı Tedbir Olarak Antibiyotik Kullanılmalı Mıdır?

    Antibiyotiklerin istenmeyen yan etkileriyle (özellikle ishal gibi) karşılaşabilineceği gibi direnç gelişmesine de yol açabilmektedir. Gereksiz antibiyotik kullanımı sonucunda bakterilerin antibiyotik varlığında dahi üreyebilmeleri ve hastalık yapabilmeleri durumu (antimikrobiyal direnç) ortaya çıkmaktadır.

Antibiyotiklere Direnç Gelişimi Sonuçları Nelerdir?

    Dirençli bir bakteri enfeksiyonu ortaya çıktığında bir yandan bu enfeksiyonun tedavisinde güçlüklerle karşılaşırken, öte yandan dirençli bakterilerin başka hastalara bulaşması ve sorunun büyüyerek devam etmesi kaçınılmaz olarak görülmektedir. Bir antibiyotiğe direnç geliştiğinde; tedavi edilemeyen enfeksiyon, uzamış hastalık, komplikasyonların görülme sıklığında artma, daha fazla doktora başvuru, daha pahalı ilaçların kullanımı, bakteriyel enfeksiyonlardan daha fazla ölüm görülmesi gibi istenmeyen sonuçlar gözlemlenebilmektedir.

Antibiyotik Kullanımının Direnç Gelişmesi Dışındaki Riskleri Nelerdir?

    Antibiyotikler masum ilaçlar değildir. Diğer tüm ilaçlarda olduğu gibi antibiyotiklerin de istenmeyen yan etkileri vardır. Ciddi alerjik reaksiyonlara, karaciğer veya böbrek toksisitesine, ishale yol açabilmektedir. Dizanteriyi taklit edebilen kanlı ishal tablosuyla hasta ve yakınlarını endişelendirebilmektedir. Bu yüzden, sadece doktor tarafından önerilen antibiyotik kullanımı çok önemlidir. İstenmeyen bir etki ortaya çıktığında tekrar doktora başvurulmalıdır.

Bir Başkası Tarafından Tavsiye Edilen Antibiyotikler Kullanılmalı Mıdır?

    Hayır. Her hastanın kendine ait özelikleri olduğu gibi her antibiyotiğin de birbirinden farklı özellikleri mevcuttur. Hastaların bilinen kronik hastalıkları dışında yaş, gebelik gibi özel durumları da dikkate alınarak antibiyotik seçilmesi gerekmektedir. Bu yüzden, başka bir hasta için önerilen antibiyotikler kendiliğinden kullanılmamalı, mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Antibiyotikler Nasıl Kullanılmalıdır?

    Antibiyotik, gerekli olduğunda, doğru seçilen ilaçlarla, uygun dozda ve uygun sürede kullanılmalıdır. Yanlış kullanılan antibiyotikler tedaviden çok sadece bakterilerin direnç kazanmasına yol açar. Antibiyotiklerin doktorun önerdiği süre ve dozda kullanılması bu açıdan oldukça önem taşımaktadır.

    Antibiyotik kullanımı sırasında ara verilmesi veya doz atlanması bakterilerin direnç geliştirmesine yol açmaktadır. Böylece, tedavi başarısızlığı ortaya çıkacak ve hastalık tekrarlayacaktır. Bununla birlikte antibiyotiklerin etkisiz kalacağı dirençli bakterilerle gelişen enfeksiyonlar da ortaya çıkma imkanı yakalayacaktır.

Antibiyotik Kullanımında Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?

    Ülkemizde hem yatan hem de ayaktan hastalarda antibiyotik kullanımı ile birlikte antibiyotik kullanımını gerektirecek enfeksiyonların kontrolünü sağlamak da büyük önem taşımaktadır.
Toplumda Alınabilecek Önlemler:

• El yıkama, gıda hijyeni, hasta insanlardan uzak durma ve aşılanma gibi enfeksiyon önlemlerine daha fazla uyularak, enfeksiyonların yayılımı azaltılmalıdır.
• Antibiyotikler sadece reçete ile kullanılmalıdır.
• Reçetede önerilen doz ve süreye tam uyum gösterilmelidir.
• Tedavi erken bırakılmamalıdır.
• Hastalar arasında tavsiye ile antibiyotik paylaşımı yapılmamalıdır

Sağlık Çalışanları Tarafından Alınabilecek Önlemler:

• El yıkamaya uyum, çevre temizliği ve alet dezenfeksiyonu eksiksiz uygulanmalıdır.
• Güncel erişkin aşılama kılavuzlarına göre aşılama yapılmalıdır.
• Bakteriyel enfeksiyondan şüphelenildiğinde, uygun örneklerden kültürler yapılmalı ve tanı doğrulanmalıdır.
• Antibiyotikler sadece gerçekten ihtiyaç olduğunda reçetelenmelidir.
• Doğru antibiyotik doğru dozda ve sürede verilmelidir.
• Yatan hastalarda uygun enfeksiyonlarda mümkün olan en kısa sürede damar yolundan verilen tedaviden ağız yoluyla alınan tedaviye geçilmelidir.
•  
• Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği Doç. Dr. Serap GENCER
• İstanbul Anadolu Güney Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği
• Sağlık Bilimleri Üniversitesi Kartal Dr. Lütfi Kırdar Eğitim ve Araştırma Hastanesi